Zorgleerlingen
Op elke school zijn leerlingen die het tempo te snel of te langzaam vinden of die problemen ervaren bij het opnemen van de leerstof. Op elke school is een interne begeleider (I.B.-er) aanwezig, die als taak heeft om te zorgen voor een goede structuur van de zorg rondom deze kinderen.
Op deze pagina wil ik een verzameling documenten gaan aanleggen die gebruikt kunnen worden bij het signaleren van problemen in een ontwikkeling.
In onderstaand boek staat heel duidelijk en overzichtelijk hoe je de zorgstructuur in deze tijd bij kleuters kunt organiseren. Ik heb er zelf veel aan gehad:
Planmatig handelen
Planmatig handelen in de kleuterklas is een belangrijk item. Vooral om op die manier de zorg voor alle kinderen goed en duidelijk vorm te geven en daar naar te handelen. Vaak krijg ik de vraag hoe je dit het best kunt doen. Het is een langzaam durend proces van een hele school om dit goed voor elkaar te krijgen. Ook leiden er vele wegen naar Rome hebben we inmiddels gemerkt.
Wij maken gebruik van de praktische variant en inmiddels durf ik te zeggen dat het op onze school aardig vorm begint te krijgen.
Wij werken met vier vaste momenten in een jaar waarbij we de groep helemaal bij langs gaan. We noteren hierbij onze bevindingen in een groepssignaleringsplan.
Wat staat er in een groepssignaleringsplan?
- Hoe ziet de groep eruit; zijn er een-oudergezinnen, zijn er problemen in de thuissituatie, heeft het kind een verlenging gehad of is het juist eerder doorgeschoven.
- Hoe is de sociaal-emotionele ontwikkeling van bepaalde kinderen
- Hoe gaat het met taal/lezen; hebben leerlingen verlengde instructie, zijn er pluskinderen, hebben kinderen thuishulp of externe hulp
- Hoe is de rekenontwikkeling; hebben leerlingen verlengde instructie, zijn er pluskinderen, hebben kinderen thuishulp of externe hulp
- Hoe is de fijne motorische ontwikkeling; hebben leerlingen verlengde instructie, zijn er pluskinderen, hebben kinderen thuishulp of externe hulp
- Hoe is de grove motorische ontwikkeling; hebben leerlingen verlengde instructie, zijn er pluskinderen, hebben kinderen thuishulp of externe hulp
- Hoe is het met de ruimtelijke oriëntatie van de kinderen
- Hoe is de spraak/taalontwikkeling
- Hoe is het met muziek
- Hoe gaat het met creativiteit en beeldende vakken
We noteren in het groepssignaleringsplan alleen de opvallende leerlingen: de aandachtsleerling(tijdelijke ondersteuning), de probleemleerling (groepsoverstijgende ondersteuning) en de zorgleerling (schooloverstijgende ondersteuning).
Natuurlijk worden alle kinderen tijdens de 4 vaste momenten in een schooljaar geobserveerd en gevolgd. De opvallende ontwikkelingen van het kind worden genoteerd, zeker ook de positieve elementen van de ontwikkeling. De insteek van het begeleiden is op maat begeleiden en daardoor geen onnodige administratie en onnodige hulpplannen schrijven.
“Ontdek de handleiding van een kind en daarmee kun je tijdig en optimaal aansluiten bij de ontwikkelingsbehoeften van het unieke kind.”
Dit is een hele goede manier om de groep in kaart te krijgen. Als alle opvallende leerling hier genoteerd zijn gaan we aan de slag met een groepshandelingsplan. Dit maken we ook vier keer in het jaar naar aanleiding van het groepssignaleringsplan. In ons groepshandelingsplan werken we alle vakgebieden in een keer uit, dus niet per vakgebied.
Ons groepshandelingsplan ziet er als volgt uit:
- Wat is de probleemanalyse van het kind en de geschiedenis
- Dan beschrijven we de beginsituatie en de toetsgegevens
- Vervolgens stellen we voor elk kind een inhoudelijk en meetbaar doel op
- Dan beschrijven we hoe we de begeleiding van het kind organiseren
- Tot slot beschrijven we hoe we het denken te gaan evalueren.
Dan gaan we aan de slag. Ik heb twee hulpmomenten in de klas. De eerste is op een moment waarbij de kinderen alleen maar een bepaald aantal opdrachten mogen doen: puzzelen, werkboekje maken, ontwikkelingsmaterialen, etc. Op dat moment gaat de cirkel op rood en mogen ze mij niet storen. In de klas staat een time timer waarop de periode staat waarbij ze zelfstandig aan de slag gaan.
In de klas heb ik een groepje tafels staan waar ik met de kinderen aan het werk ga. Ik organiseer het zo dat ik telkens een groepje kinderen aan de tafel heb waar ik hetzelfde mee kan oefenen. Voor dit moment trek ik een half uur uit. In dat half uurtje begeleid ik twee groepjes. Ik heb een schema gemaakt op welke dag ik welk groepje begeleid in een periode van 10 weken. Dit schema staat op een zorgzuil; een dubbelgevouwen a4 waarop de dag en datum, de namen van de kinderen, de opdracht en een lege kolom staat. In die lege kolom beschrijf ik kort hoe het is verlopen.
Het andere hulpmoment is tijdens het speel/werken. In het groepshandelingsplan komen altijd een paar leerlingen te staan die moeite hebben met spel, praten in de groep etc. Deze leerlingen nodig ik uit om een activiteit met mij te doen: vertellen bij de verteltafel, rijmen in de rijmhoek, telspelletjes, meespelen in de huishoek, helpen bij een bouwactiviteit, etc. Tijdens een thema kom je vaak ook momenten tegen waar je hulp bij zou willen geven, dat probeer ik tijdens dit moment te doen. Zelf vind ik het groepsplan/ontwerpschema daarbij handig om te gebruiken. Maar om een lijn te trekken met de rest van de school is het niet een formulier die wij hanteren.
Na een periode van tien weken worden de groepssignaleringsplannen en de groepshandelingsplannen geëvalueerd en doorgesproken met de IB-ers. Vervolgens worden voor de komende periode de nieuwe plannen gemaakt.
We zijn nu een jaar op deze wijze aan de slag en het begint nu beter te lopen. Om op deze manier te gaan werken hebben we twee jaar lang een begeleider gehad. Dat was heel prettig omdat je er anders snel in verzandt.
Welke documenten kun je hier verder vinden:
Er zijn nu formulieren op het gebied van dyslexie, sociaal emotionele ontwikkeling, motoriek. Verder is er een zorgformulier dat we op de Anne Frankschool gebruiken voorin de zorgmap, om te zorgen dat invalleerkrachten in een oogopslag de zorgleerlingen in kaart kunnen hebben. Voor groep 1 en 2 heb ik zelf een aantal formulieren ontwikkeld om zorgleerlingen op te sporen; formulieren zorgleerlingen groep 1 en 2.
Vaak krijg ik van mensen het verzoek om de documenten als word document gemaild te krijgen zodat het beter gebruikt kan worden. Tegen betaling van 1,50 euro per document is dat mogelijk. Stuur een mail naar het contactadres met daarop het verzoek en de documenten waar belangstelling voor is. Dan krijg je het nummer waarop het bedrag kan worden overgemaakt en vervolgens worden de documenten toe gemaild.
Dyslexie; In groep 2 kunnen al signalen opgepikt worden van kinderen die mogelijk dyslexie hebben. Op de Anne Frankschool wordt momenteel hard gewerkt aan het op een rij zetten van de signaleringsmomenten in de groepen 1 – 8 en de oefeningen die met de kinderen worden gedaan als gesignaleerd wordt dat er sprake zou kunnen zijn van dyslexie. Van Els Coolen heb ik deze documenten ontvangen die goed gebruikt kunnen worden bij het signaleren van dyslexie in groep 2.
Signaleren dyslexie
Dyslexiescreening
Protocol dyslexie voor groep 1 – 3
Faalangst; Er zijn nogal wat kinderen die last hebben van faalangst. Vaak zijn het kinderen die behoorlijk intelligent zijn maar erg bang om fouten te maken. Misschien is de oorzaak dat er op scholen veel aandacht is voor de gemaakte fouten en niet voor wat er goed gaat. Een paar tips om in de klas wat mee te doen:
- Laat steeds zien waar je zelf tevreden over bent en erken dat sommige dingen lastig zijn
- Geef kinderen de ruimte om zich te verwoorden; zeg niet te snel dat je het kind begrijpt of kom niet te snel met adviezen. Een kind kan zich daardoor niet begrepen voelen en dat versterkt weer het gevoel van faalangst
- Zorg voor een klimaat waar fouten maken mag
- Probeer een faalangstig kind het zelfvertrouwen terug te geven. Dit kun je doen door de prestaties van het kind te vergelijken met de eigen eerdere prestaties en niet door de prestaties van anderen
- Geef een kind taken dat het aankan
- Geef het kind tips om structuur te brengen in het werken
Motoriek; Sommige kinderen hebben problemen met hun motoriek. Is dit ernstig dan is het raadzaam om kinderen een extra impuls te geven door Motorische Remedial Teaching of Club Extra. Om deze kinderen te signaleren kan gebruik gemaakt worden van deze observatielijst motoriek.
Observatielijst links/rechtshandigheid
Sociaal emotionele ontwikkeling; Het is belangrijk voor een kind om goed in zijn/haar vel te zitten. Dit bevordert het leervermogen en geeft het kind het gevoel een fijne tijd te hebben op school. Dat is toch wat we voor ieder kind wensen. Een observatielijst op het gebied van sociaal emotionele ontwikkeling is hier te downloaden.
Observatielijst sociaal emotionele ontwikkeling
Sociogram voor groep 1 en 2; Het is goed om zo nu en dan te bekijken hoe de sociale verhoudingen liggen in de groep. We hebben daarom een sociogram ontwikkeld dat je hierbij kunt gebruiken. Het is gebaseerd op hele eenvoudige vragen en je hebt het zo afgenomen bij de kinderen. We hebben gemerkt dat het een goed beeld geeft. Je weet dan waar je in je groep aan moet werken. (sociogram groep 1 en 2)
Zorgmap; We hebben in elke groep een aparte zorgmap ingevoerd. Onze ervaring was dat invalkrachten vaak eerst de klassenmap goed moesten doornemen om de verschillende zorgkinderen te kunnen onderscheiden. Om nu in een oogopslag te kunnen zien wie in de klas zorgleerling is en wie medicijnen moet etc. kan de zorgmap geopend worden en op de eerste pagina zit het zorgformulier en daardoor is al duidelijk waar op gelet moet worden.
Zorgformulieren voor groep 1 en 2; Het is belangrijk om kinderen in groep 1 en 2 die zorg nodig hebben, op tijd op te sporen. Omdat we op onze school werken volgens OGO heb ik een aantal formulieren ontwikkeld die kunnen bijdragen aan een goede methode om deze kinderen op te sporen en te kunnen begeleiden. Ook is er een formulier voor de overgang van groep 1 naar 2 betreffende leerlingen van oktober – november – december en een formulier dat gebruikt kan worden voor de overgang van groep 2 naar groep 3. Verder wordt verwezen naar andere, reeds bestaande formulieren die we ook gebruiken.
