Van thematisch werken naar thematiseren
Janneke 26 september 2021Tijdens de aanloop naar de Kinderboekenweek ontving ik het boek; van thematisch werken naar thematiseren. Toch wat worstelend met het brede thema beroepen, besloot ik om eerst dit boek maar eens te lezen voor de nodige inspiratie. De termen; thematisch werken en thematiseren lijken dichtbij elkaar te liggen maar tijdens het lezen blijkt dit helemaal niet het geval te zijn.
Het boek
Klik op de afbeelding om het boek te bestellen.
Spel is voor jonge kinderen een levensbehoefte en een intense ervaring. Het is de manier om zich te verbinden met de omringende wereld en deze te leren kennen. Het spel vormt het hart van thematiseren. Aafke Bouwman, Sigrid Houtsma, Margreeth Mulder en Kobi Wanningen hebben door het boek: van thematisch werken naar thematiseren een prachtige handreiking gemaakt om thematiseren in de eigen praktijk uit te voeren van de peuters tot en met groep 3.
Thematisch werken en thematiseren
Het lijkt wat op elkaar. Veel leerkrachten zeggen: ik werk al thematisch. Toch is thematiseren iets totaal anders dan thematisch werken. Bij beide werk je met een thema maar bij thematiseren is er een wisselwerking tussen de professional en de kinderen. Er is sprake van wederkerigheid. Kinderen worden serieus betrokken om het thema tot een succes te brengen en dat is wat voor mij eigenlijk hoe echt onderwijs aan jonge kinderen zou moeten zijn. Hoe kun je dat op een goede en overzichtelijke manier gaan opstarten? Dit boek geeft een mooie handreiking van het begin tot het einde van een thema. Hoofdstuk 1 geeft een onderbouwing en visie op thematiseren. Opvattingen van vroeger en nu worden naast elkaar gezet en de visie van de schrijvers laten zien dat thematiseren een betekenisvol, dynamisch en interactief proces is tussen de kinderen en jou als professional.
De inhoud
Echt thematiseren begint al met de keuze van het thema. Hoe begin je het, welke criteria zijn er en welke bronnen kun je gebruiken. Daar begint al het verschil. Kijk hier waar kinderen mee komen, waardoor ze geboeid raken en wat ze interesseert. Haal niet alles van het internet bij de ‘webleerkrachten’ 😉 maar kijk waar kinderen actief bij betrokken zijn. Ik herken dit uit mijn eigen praktijk. Ooit heb ik eens wekenlang met kinderen gewerkt in de herfst rondom de suikerfabriek. Dit omdat het uit een groepje kinderen naar voren kwam, dit werd steeds groter, iedereen raakte enthousiast. Andere jaren heb ik dit weer geprobeerd maar het is nooit zo intensief geworden als toen. De reden weet ik nu. Dat onderwerp kwam helemaal uit de kinderen en door samenwerking met de leerkracht leerden ze over het proces en zoveel meer. Nu ik dit in hoofdstuk 2 lees, ga ik het toch anders aanpakken. Ook de titel van het thema is bepalend voor het succes van een thema. Het is van belang om een actieve titel te gebruiken. de herfst of beroepen nodigt kinderen niet direct uit tot spelen. Door dit om te zetten in een actieve titel, gebeurt dit wel!
Het proces van thematiseren en de stappen die je daarin neemt, staan in hoofdstuk 3 beschreven. Stap 1 is de voorbereiding van het thema. Want in de voorbereiding verbind je de inhoud van je thema met de betekenissen van de kinderen en de doelen die jij centraal wil hebben. De hoeken en activiteiten die je gaat bedenken zijn ook van belang. Er worden mooie voorbeelden gegeven die tot inspiratie kunnen dienen. Hoe richt je de speelleeromgeving in, waar let je op. Begin een thema met een startweek met startactiviteiten om de kinderen mee te nemen en enthousiast te maken voor het thema. Daarna begin je pas met de echte uitvoering van het thema. Hoe sluit je dan aan bij de onderwijsbehoeften en hoe reflecteer je. Ook de afronding van het thema is een belangrijk onderdeel. Op die manier kunnen kinderen zelf laten zien wat ze geleerd en gedaan hebben. Dat hoeft echt niet altijd groots te zijn. Het is een goede manier om terug te kijken. Het thema moet je ook evalueren.
Uit dit hoofdstuk heb ik geleerd hoe belangrijk het is in het proces van thematiseren om de kinderen van de groep de mogelijkheid te geven mee te denken. Daardoor kan aan het einde van de startweek blijken dat binnen de onderbouw een thema de ene groep de ene kant maar een andere groep de andere kant uitgaat.
Spel vormt het hart binnen het thematiseren. Eerst wordt het belang van spel uitgelegd en de ontwikkeling van spel met daarbij jouw rol als professional. Kinderen nemen hun eigen ervaringen mee naar het spel en je ziet dit terug. Door een goed ingerichte speelleeromgeving in te richten zorgt dat ervoor dat kinderen ervaringen kunnen opdoen met activiteiten en gebeurtenissen uit de ‘echte’ wereld. Dat is de voedingsbodem voor spel. Gebruik daarbij de ruimte binnen maar zeker ook buiten. Omdat kinderen zich ontwikkelen in hun eigen tempo moeten er ook materialen aanwezig zijn die aan de verschillende onderwijsbehoeften kunnen bijdragen. Er worden veel materialen genoemd die bij de verschillende fasen in te zetten zijn. Hoeken zijn essentieel voor spel en interactie. In het boek worden hoeken en hun specifieke rol binnen de spelontwikkeling genoemd en hoe kun je hoeken zo inrichten dat ook andere kinderen er eens willen gaan spelen.
Het begeleiden van het spel is van belang om het tot een hoger niveau te brengen. Hier moet je de tijd voor nemen en observeren is hier een belangrijk element. De drie onderdelen: verkennen, verbinden en verrijken bieden hiertoe kansen.
In hoofdstuk 5 krijg je handreikingen om het proces van thematiseren te verdiepen. Hoe kun je de interactie stimuleren en hoe differentieer je. Het belang van de woordenschat, hoe sluit je aan bij de interesses die er zijn in je groep, hoe daag je het denken uit en hoe stimuleer je op een goede manier en onderzoeken en ontwerpen van jonge kinderen. Door een goede themavoorbereiding, planning en evaluatie heb je geen groepsplannen meer nodig. Dan moet je wel ondersteuning aan je themaplanning verbinden. In het proces van thematiseren komen voortdurend situatie voor waarvan kinderen leren. Binnen deze situaties geef je als leerkracht instructie. Hier speel je als professional een belangrijke rol.
Via spel kan ook reken-wiskundeonderwijs een plaats krijgen bij het thematiseren. Een goede rekenbasis is hierbij belangrijk. Hoe hou je zicht op de rekenontwikkeling en hoe kun je werken met focusdoelen in groep 2 en 3. Hoe verbind je deze en hoe ziet de uitvoering eruit. De nadruk bij de peuters en groep 1 ligt meer op het ontdekken en opdoen van ervaringen.
Het ontwikkelen van geletterdheid heeft ook een grote plek in het proces van thematiseren. Ook hier worden focusdoelen geformuleerd en verbonden aan activiteiten. Activiteiten voor peuters tot en met groep 3 worden aan de hand van een themaplanning uitgewerkt, zodat je een duidelijk beeld hebt, hoe je dit in je eigen praktijk kan integreren.
Om het gesprek in de onderbouw op gang te brengen staan er aan het eind van elk hoofdstuk een aantal vragen die daarbij kunnen helpen.
Is het boek wat voor jou?
Hoe langer je voor de groep staat, hoe meer je in een bepaald stramien gaat werken. Ik vind dit boek een verademing om thematiseren weer eens echt onder de loep te nemen. Ook in school zal ik dit boek gaan gebruiken want door de vragen aan het eind van het hoofdstuk, kun je goed het gesprek op gang brengen met je onderbouwcollega’s.
Het is gelukt om mij nieuwe inzichten te brengen. Er staan naast de onderbouwing in theorie veel praktische voorbeelden in die het duidelijker maken.
Het heeft mij gebracht dat ik het thema; beroepen anders ga opstarten en nog meer en beter naar de kinderen ga kijken tijdens dit proces. Een ding is mij goed duidelijk geworden: thematiseren is een proces en je bent er niet door een thema in te brengen, leuke hoeken en activiteiten kant en klaar te hebben en dan de kinderen erop los te laten.
Ik hoop dat het andere onderbouwleerkrachten ook zal inspireren om hun eigen manier van werken rondom een thema eens nader te bekijken. Het is zo’n belangrijk onderdeel in het werken met jonge kinderen! Ik vind het een waardevol boek dat op geen school en PABO zou mogen ontbreken! Dit geeft visie aan het onderwijs aan het jonge kind.
loading...
Van thematisch werken naar thematiseren,
